[Esse Quam Videri]

Szomburg i Lewandowski 20 lat temu

Dokładnie 20 lat temu, 9-10 grudnia 1988 r. w siedzibie Gdańskiego Towarzystwa Naukowego odbyła się impreza znana jako Gdański Kongres Liberałów. (Można tam było spotkać także osoby inne niż liberałowie, np. monarchiści z Wrocławia albo socjalista Ireneusz Krzemiński z Warszawy.) Dwaj ekonomiści z Uniwersytetu Gdańskiego Jan Szomburg i Janusz Lewandowski przedstawili tam projekt powszechnego uwłaszczenia. Na tle retoryki liberalnej to sprawiało nawet wrażenie dość konstrastowe, bo pobrzmiewał w tym egalitaryzm. Gwoli ścisłości: ci sami autorzy przestawiali swój projekt w tamtym czasie także przy co najmniej 2 innych okazjach: w dniach 17 i 18 listopada 1988 roku na sesji naukowej w ówczesnej Szkole Głównej Planowania i Statystyki w Warszawie (dziś ta uczelnia nazywa się Szkołą Główną Handlową) został przedstawiony referat "Uwłaszczenie jako fundament reformy społeczno-gospodarczej", którego autorami byli właśnie ówcześni doktorzy: Jan Szomburg i Janusz Lewandowski z Uniwersytetu Gdańskiego; w gdańskim dwutygodniku diecezjalnym "Gwiazda Morza" (nr 26(133), z 18 i 25 grudnia 1988 r., str. 4) ukazał się wywiad Henryka Ćwiklińskiego z tymi dwoma ekonomistami pod tytułem "Prawdziwa własność ratunkiem gospodarki".


Kiedy jednak ci dwaj panowie doszli do władzy (Szomburg później niż Lewandowski), patronowali realizacji czegoś całkiem innego. Punkt widzenia został zmieniony wraz z punktem siedzenia – zgodnie z Prawem Wałęsy. Co mianowicie zostało z projektu sprzed 20 lat? Otóż (po mniej więcej 5 latach) wymyślono "Program Powszechnej Prywatyzacji" poprzez tzw. Narodowe Fundusze Inwestycyjne, który dawał każdemu obywatelowi możliwość wykupienia "świadectw udziałowych". Już Lech Wałęsa zapowiadał najpierw (w swojej kampanii wyborczej w 1990 roku) "po sto milionów dla każdego", natomiast jako prezydent – nie otrzymywanie lecz... wykupywanie udziałów we wspólnym dobru, wytworzonym w czasach Polski Ludowej kosztem nas wszystkich. (Podobnie jak z pszenicą w biblijnej opowieści o Józefie – zarządcy Egiptu: odbierano ją rolnikom PRZYMUSOWO i BEZ ODSZKODOWANIA, potem zaś ją im z powrotem... ODSPRZEDAWANO!) No, powiedzmy, że owe dwadzieścia złotych, które trzeba było zapłacić przy nabywaniu świadectwa udziałowego, to w rzeczywistości koszt utrzymywania aparatu realizującego program PPP. Ale tak się składało, że nabywszy w siedzibie oddziału PKO BP SA takie świadectwo można było odsprzedać je za kwotę około sześćdziesięciu złotych w sąsiednim okienku. Tak więc najwidoczniej koszty obsługi tego aparatu były... ujemne! No, poważniej pisząc – Państwo Polskie, trwające w nieustannym deficycie, nie mogło być "dobrym wujkiem", który dał każdemu chętnemu (spośród swoich pełnoletnich obywateli) po czterdzieści (60-20=40) złotych. Skoro dało, to UPRZEDNIO wzięło przynajmniej tyle samo! I tu się kryje "tajemnica" owego (tak kłamliwie nazywanego) Programu Powszechnej Prywatyzacji!

Zobaczmy znamienny komentarz do tej historii: "Ci zaś, którzy jeszcze wiosną 1989 r. byli wciąż poczytywani za „swoich” przez większość społeczeństwa, przez kadencje 1989-91 i 1991-92 nie zdołali nawet tylko przedyskutować w parlamencie projektu ustawy o powszechnym uwłaszczeniu! (Wśród nich byli również tacy, którzy w jesieni 1988 roku jako pierwsi publicznie głosili koncepcję powszechnego uwłaszczenia, mniej więcej takiej, jak późniejsza tzw. „prywatyzacja kuponowa” realizowana w Czechach. Są to dwaj ekonomiści z Uniwersytetu Gdańskiego – Jan Szomburg i Janusz Lewandowski, którzy jednak potem „zmienili punkt widzenia razem z punktem siedzenia” – jak mawiał prez. Wałęsa, który ich przeniósł do sfer rządowych – Janusz Lewandowski bronił narodu przed uwłaszczeniem, dorównując w gorliwości swemu SLD-owskiemu zmiennikowi, tow. Wiesławowi Kaczmarkowi!) Kiedy i fotel prezydencki, i większość parlamentarną opanowała konkurencyjna opcja po-PRL-owska (1996), „nasi” przypomnieli sobie o uwłaszczeniu, bo przecież musi być jakaś nie zrealizowana idea, wokół której można mobilizować elektorat! Czy jednak umyślnie wybrali termin mobilizowania tak, aby na razie idea pozostawała i tak nierealna z powodów politycznych, a po kilku latach straciła na popularności, dzięki czemu nie tylko Sejm, ale także ogół społeczeństwa nie odrzucił prezydenckiego sprzeciwu?" (Antoni Kosiba, "Kapitalizm na niby", "Gazeta" /Toronto/ nr 237 z 7-9 grudnia 2001 r., str. 23, przedruk w: "Opcja na Prawo" /Wrocław/ nr 2/14/ z lutego 2003 r., vide: http://www.opcja.pop.pl/?id_artykul=277).

Po pewnym czasie nawet sztandarowi zwolennicy NFI zaczęli przyznawać, że całe to przedsięwzięcie nie powiodło się. W wywiadzie prasowym Janusz Lewandowski przyznał, to wprost ("Bardzo brutalna rzeczywistość", "Puls Biznesu" 7 listopada 2003 r.; vide: http://gielda.wp.pl/index.html?a=1&b=1&c=10&P[numer]=1651917&P[obr]=pb&POD=3).

No tak, skoro operacja się udała, to można było przyznać, że właśnie... się nie powiodła.

[Grzegorz - Wrocław]

Rzecz się nie powiodła, ale co się postawione na czele tych NFI o kolejnych numerach VIPy przy okazji nażarły to ich. Ale wmawiać, że tamta opcja ma najwybitniejszych specjalistów od ekonomii to po dziś dzień potrafią bez zająknienia.
Dzis pokazywali w tv papierowy stadion (setki 'dokumentów') - dumę Warszawy i Narodu.