Forum  Strona Główna

 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

Paweł Edmund Strzelecki - badacz Australii

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Strona Główna -> Kącik patriotyczny
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Jadwiga Chmielowska
Site Admin


Dołączył: 02 Wrz 2006
Posty: 3642

PostWysłany: Pon Paź 20, 2008 10:23 pm    Temat postu: Paweł Edmund Strzelecki - badacz Australii Odpowiedz z cytatem


Paweł Edmund Strzelecki – badacz Australii

Był najwybitniejszym XIX-wiecznym europejskim badaczem Australii. W 1834 roku jako pierwszy Polak indywidualnie wyruszył w podróż dookoła świata. Podczas pobytu w Australii zbadał najwyższe pasmo górskie tego kontynentu, czyli Wielkie Góry Wododziałowe. Jego najwyższy szczyt nazwał na cześć przywódcy insurekcji Górą Kościuszki.

Przyszły podróżnik urodził się 24 czerwca 1797 roku w rodzinnym majątku w Głuszynie pod Poznaniem. Piotr Kwiatkiewicz w książce "100 największych Polaków" pisze, iż Strzelecki "pochodził ze starej szlacheckiej rodziny, wymienianej już w statucie wiślickim. Przodkowie Strzeleckiego brali udział w bitwie pod Warną, pełnili funkcje wojewodów i kasztelanów. Matka była siostrą prymasa Polski Ignacego Raczyńskiego, starszy brat Piotr - adiutantem króla Neapolu Joachima (napoleońskiego marszałka Murata)". Strzelecki od dzieciństwa marzył o podróżach. Nie ukończywszy stołecznych szkół, do których został posłany w 14. roku życia, po likwidacji Księstwa Warszawskiego przeniósł się do Krakowa. W owym czasie był zakochany w Aleksandrynie Turno z Objezierza, jej ojciec nie przyjął jednak jego oświadczyn. Młodzi potajemnie utrzymywali ze sobą kontakt korespondencyjny. Kwiatkiewicz podaje, że "Mickiewicz goszczący w 1831 roku w Objezierzu u Turnów, poświęcił tej rodzinie dwie wzmianki w 'Panu Tadeuszu'. To właśnie w Poznańskiem wieszcz znalazł pierwowzór postaci Telimeny, a nie można wykluczyć, że Hrabia z 'Pana Tadeusza' miał swego odpowiednika w postaci samego Strzeleckiego, o którym było głośno w domu Turnów". Wkrótce Strzelecki wyjechał do Włoch, gdzie poznał magnata kresowego Sapiehę, który powierzył mu zarządzanie majątkiem na Ukrainie, a umierając, zapisał mu znaczne posiadłości. Gdy wybuchło Powstanie Listopadowe, Strzelecki wziął w nim udział, a po jego upadku wyjechał do Anglii, gdzie rozpoczął studia geologiczne na uniwersytecie oksfordzkim. Obok mineralogii i petrografii oraz hydrologii zajmował się zagadnieniami z zakresu antropologii, etnografii, botaniki i zoologii oraz agronomii.

Podróż dookoła ziemi
W 1834 roku Strzelecki wyruszył z Liverpoolu w 9-letnią podróż dookoła ziemi. W jej trakcie w latach 1834-1835 prowadził badania przyrodnicze w Ameryce Północnej w Appalachach, na Florydzie i w Meksyku. Odkrył wtedy m.in. złoża rud miedzi nad jeziorem Ontario w Kanadzie. W Ameryce Południowej - w Argentynie, Peru i Ekwadorze - badał z kolei tamtejsze wulkany i złoża surowców mineralnych oraz prowadził badania geologiczne i obserwacje meteorologiczne w Brazylii, Urugwaju i Chile. W roku 1838 kontynuował badania na Hawajach i wyspach Polinezji. W tym samym roku dotarł do Australii, gdzie przez trzy lata badał Alpy Australijskie. Prowadził też badania geologiczne, mineralogiczne i etnograficzne. W okolicy Bathurst i w dolinie Clywd (Nowa Południowa Walia) odkrył występowanie złota, ale z uwagi na możliwość wystąpienia "swoistej gorączki złota" postanowiono fakt ten utrzymać w tajemnicy. Gubernator generalny, sir Gorge Gips, poprosił go, by "zatrzymał to odkrycie w tajemnicy z uwagi na karne przeznaczenie kolonii, co mogłoby skutkować poważnymi konsekwencjami, gdyby to zostało ujawnione". Rząd kolonii ostrzegł go przed popełnieniem błędu oraz zażądał nieujawniania publicznie tego odkrycia. Rok później Strzelecki przebywał przez trzy miesiące na Nowej Zelandii. "Sydney Gazette" z 27 kwietnia 1839 roku wymienia go wśród kilku pasażerów francuskiego statku "Justine". A oto, co sam Strzelecki zanotował w swym dzienniku z tamtego czasu: "Od czasu mego przyjazdu do Sydney nie mogę się nadziwić, czy naprawdę jestem w stolicy tej Botany Bay, którą opisywano jako 'społeczność zdrajców', jako najbardziej zdemoralizowaną kolonię znaną w dziejach świata, jako posiadłość, która raczej rzuca cień niż blask na brytyjską Koronę... Tego samego wieczoru, zachowując wszelkie środki ostrożności, ochraniając mój zegarek i sakiewkę, uzbrojony w kij, zeszedłem na ląd... Tymczasem na ulicach Sydney panował niezmącony spokój, jakiego nie widziałem w innych portach Zjednoczonego Królestwa. Ani śladu pijaństwa czy bijatyk marynarzy, ani śladu prostytucji. George Street, Regent Street imponowały domami i sklepami, których styl przypominał Londyn. (...) Odtąd mam poczucie absolutnego bezpieczeństwa, a delikatny powiew łączy się z nastrojem i czarem samotnego spaceru! O dziesiątej wieczorem ulice są już puste".

Spektakularne odkrycia
Podczas pobytu w Australii Strzelecki zbadał najwyższe pasmo górskie tego kontynentu - Wielkie Góry Wododziałowe, a jego najwyższy szczyt nazwał na cześć przywódcy insurekcji 1794 roku Górą Kościuszki. Znajduje się ona w masywie Gór Śnieżnych, w odległości około pięciuset kilometrów na południowy zachód od Sydney. "Szczyt skalisty i nagi, przewyższający kilka innych - wspominał Strzelecki - wywarł na mnie tak wielkie wrażenie przez podobieństwo do kopca wzniesionego w Krakowie nad grobem patrioty Kościuszki, że choć w obcym kraju, na obcej ziemi, lecz wśród wolnego ludu, który cenił wolność i jej atrybuty, nie mogłem powstrzymać się od nadania górze nazwy Góra Kościuszki". Po południowo-wschodniej stronie gór odkrył Strzelecki krainę, którą nazwał Gippsland (na cześć ówczesnego gubernatora Nowej Południowej Walii), obecnie główny australijski region hodowli bydła. Odkrycie Gippsland, szczegółowe badania Tasmanii oraz na koniec północnej części Nowej Południowej Walii miały ogromny wpływ na ekonomiczny rozwój kolonii. Do dziś stosowane są nazwy nadane przez Strzeleckiego, takie jak: Gippsland, rzeka La Troje, Parney Plains, jezioro King, góra Arrowsmith, Tasmania. Odkrył też dolinę Latrobe, gdzie znajdują się jedne z największych na świecie pokłady węgla brunatnego, a także złoża ropy naftowej i złota.
W latach 1841-1843 nasz podróżnik prowadził systematyczne badania geologiczne na Tasmanii. W kwietniu 1843 r. z powodu złego stanu zdrowia opuścił Australię i przez Japonię, Chiny, Archipelag Malajski, Półwysep Malajski, Indie i Egipt wrócił na stałe do Anglii. Zajmował się tutaj badaniami minerałów i geologią kraju. Często udawał się na piesze wędrówki w góry. W pobliżu Mount Tomah o mało nie zamarzł, zdobył Mount King George, a jeden ze szczytów na wschód od Wallewarang nazwał Mount Adine na pamiątkę swej ukochanej Adyny. W 1844 r. Królewskie Towarzystwo Geograficzne w Londynie wyróżniło Pawła Edmunda Strzeleckiego odznaczeniem "Gold Founders Medal" za jego działalność odkrywczą i naukową. W 1845 roku wydał w Londynie pierwszą naukową książkę o Australii: "Fizyczny opis Nowej Południowej Walii i Ziemi van Diemena". Zawiera ona historie odkryć morskich i lądowych oraz opisy geologii, mineralogii, odchyleń magnetycznych, klimatu, meteorologii, botaniki, zoologii, krajowców, a także szczegółową analizę prospektów rolnictwa. Książka stała się pracą fundamentalną dla wiedzy o Australii, a Strzeleckiemu zapewniła wysoką pozycję w świecie naukowym. W tym samym 1845 r. został on odznaczony złotym Medalem Założycielskim Londyńskiego Towarzystwa Geograficznego. Tylko dwóch innych odkrywców Australii otrzymało ten medal: Edward J. Eyre oraz Charles Sturt.

Wielki filantrop

Polaka cechowała wielka miłość dla bliźnich, ubogich i cierpiących. Kiedy w latach 1847-1848 Irlandię nawiedziła klęska głodu, Strzelecki zaangażował się w akcję pomocy niesionej przez British Relief Association. Mianowany przedstawicielem tego komitetu zimę spędził w Dublinie, organizując pomoc dla Irlandczyków, a później pomagał rodzinom najuboższym w emigracji do Australii. Jego głęboki humanitaryzm wyrażał się w długoletniej działalności filantropijnej. Miał on także znaczny wkład w finansowanie ekspedycji pod dowództwem kapitana McClintocka, mającej za zadanie znaleźć zaginioną ekspedycję sir Johna Franklina. W dowód uznania kapitan McClintock nazwał dużą zatokę Wyspy Księcia Walii - Portem Strzeleckiego. W 1853 r. polski podróżnik został członkiem Królewskiego Towarzystwa Geograficznego i Towarzystwa Królewskiego w Londynie, a w
1860 r. otrzymał honorowy doktorat uniwersytetu w Oksfordzie. Z kolei w 1869 r. brytyjska królowa Wiktoria dwukrotnie udekorowała go Komandorią Orderu Imperium Brytyjskiego oraz Komandorią Orderu św. Michała i św. Jerzego, przyznaną mu za "lata badań Australii, odkrycie złota, nowych terytoriów nadających się do kolonizacji oraz za stworzenie topograficznych i geograficznych map opierających się na obserwacjach astronomicznych" - jak głosił dokument uzasadniający nadanie orderu.
Paweł Edmund Strzelecki zmarł 6 października 1873 roku w Londynie i został pochowany na cmentarzu Kensal Green. Lech Paszowski, autor książki zatytułowanej "Sir Paul Edmund de Strzelecki", pisze, że: "Strzelecki powinien być zapamiętany nie tylko jako odkrywca złota i srebra, nie tylko jako badacz, który nazwał górę imieniem Kościuszki i stworzył mapę Gippslandu, ale także jako człowiek, który posiadał szeroką wizję i przejawiał troskę o przyszłość Australii. Był on pierwszym, który zatroszczył się o australijskie środowisko i ekologię. Pierwszym, który popierał 'najambitniejszy plan' irygacji na dużą skalę Nowej Południowej Walii i Tasmanii, który przepowiedział dużą przyszłość australijskiemu przemysłowi wełnianemu, który - jako pierwszy - zaproponował i próbował dokonać geologicznych pomiarów Australii. Strzelecki także musi być uznanym jako pionier australijskiej meteorologii".
W listopadzie 1988 roku w 150. rocznicę przybycia Strzeleckiego na kontynent australijski odsłonięto w Jindabyne w Australii jego pomnik. Odlew monumentalnej rzeźby - przedstawiającej postać Strzeleckiego w geście odkrywcy, z prawą ręką wskazującą przed siebie, lewą trzymającą mapę - stoi na cokole umieszczonym na obszernym kamiennym podeście. Napis na cokole brzmi: "Sir Paweł Edmund Strzelecki 1797-1873. The Polish Explorer of Australia". Nazwiskiem Strzeleckiego nazwano pasmo górskie w południowo-wschodniej Australii w stanie Wiktoria, dwa szczyty, jezioro i rzekę w Australii. Znalazło się ono także w nazwach gatunkowych roślin i zwierząt. W 2002 roku w Perth, stolicy stanu Zachodnia Australia, powstała organizacja polonijna Mt. Kosciuszko Inc., której celem jest przybliżenie zarówno postaci Pawła Edmunda Strzeleckiego, jak i jego osiągnięć w dziedzinie odkryć geograficznych na terenie Australii.
Piotr Czartoryski-Sziler

_________________
Jadwiga Chmielowska Przewodnicz?ca Oddzia?u Katowice i Komitetu Wykonawczego "Solidarnosci Walcz?cej"
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum Strona Główna -> Kącik patriotyczny Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Strona 1 z 1
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Możesz dodawać załączniki na tym forum
Możesz ściągać pliki na tym forum